زندانبان الکترونیک

هر چه نقش مثبت فناوری اطلاعات در زندگی ما بیشتر روشن می‌شود، معایب و مشکلات روش‌های سنتی و دستی نیز بیشتر مشخص می‌شود. مساله زندان و زندانبان نیز از این قاعده مستثنا نیست. اگر چه یکی از اهداف اولیه تاسیس زندان‌ها، ایجاد امنیت و اصلاح و تربیت بزهکاران و جداسازی ایشان از جامعه بوده است، اما امروزه با به‌میان آمدن روش‌های نوین و الکترونیکی، به‌نظر می‌رسد که بسیاری از معایب زندان‌های سنتی را می‌توان با روشهای مبتنی برفناوری اطلاعات برطرف ساخت و راهکارهایی نو را برای برخورد بابزهکاران و اصلاح رفتار ایشان پیش گرفت.

به همین دلیل در سراسر جهان دیگر نام زندانی را از مسوولین نمی‌شنوید و آنها را با نام مددجو می‌شناسند. مددجو بودن در جایی به نام ندامتگاه و یا مراکز بازپروری مانند بیمار بودن در یک بیمارستان است.

حال سوال این است که آیا برای یک سرما‌خوردگی و یا یک سرگیجه که نیاز به چند ساعت استراحت در منزل دارد باید بیمار را به زور در بیمارستان بستری کنیم؟ مجازات‌های جایگزین زندان در کنار تفکیک زندان‌ها از نظر نوع جرم به آینده‌ای بهتر برای جامعه می‌اندیشد، یعنی همان هدف فناوری...

اطلاعات. با تمام این اوصاف افراد خارج از زندان در دوران محکومیت یا حتی داخل زندان‌های بزرگ امروزی نیز باید تحت نظارت باشند. اما آیا قرار دادن مامور و نگهبان برای هر فرد در خارج از زندان با عقل سازگار است؟ خیر. راهکار این موضوع نیز در دست دانشی است به نام فناوری اطلاعات. ‌ ‌

دانش

همانقدر که دادگاه الکترونیک به نرم‌افزار و محیط اداری نزدیک بود، زندان الکترونیک به سخت‌افزار و محیط کنترل‌کننده‌ها ‌(Controller)‌ نزدیک است. در یک جمله می‌توان گفت زندان الکترونیک براساس دانش »شناسایی بر پایه امواج رادیویی« یا همان ‌RFID‌ است.

‌RFID‌ چیز عجیبی نیست و تماما بر پایه علم فیزیک و الکترومغناطیس است. ساده‌ترین نوع تاثیر امواج الکترومغناطیسی را می‌توان در نزدیک کردن دو آهن‌ربا مشاهده کرد و بنابر همین اصل، یعنی اثر اجسام دارای بار الکتریکی بر محیط، دانش ‌RFID‌ بنا شده است. البته یکی از قوانین نیوتن هم به همین اثر اشاره دارد. ‌ ‌

علم استفاده از امواج رادیویی برای شناسایی و علامت گذاری یا همان ‌RFID‌ یکی از شاخه‌های علم فناوری اطلاعات است که هم در لایه‌های دسترسی ‌Access‌ و هم در لایه‌های کاربردی ‌ Application‌ گنجانده می‌شود. اما مورد صحبت ما در این مطلب استفاده از این دانش برای استحکام‌بخشی به ساختار نگهبانی و بلوغ شیوه‌های کنترل افراد در زندان و خارج از زندان است.

تاریخچه و کارکرد

‌Jeremy Bentham‌ فیلسوف انگلیسی معاصر در نظریه خود برای اصلاح زندانیان می‌گفت، باید زندان‌ها را از شیشه ساخت تا همه یکدیگر را ببینند ولی نتوانند به هم نزدیک شوند. زندانی که او می‌خواست در زمان او که زیاد هم دور نیست ساخته نشد، اما دنیای امروز این خیال او را معادل‌سازی کرده و زندانیان و مردم می‌توانند در نزدیک هم باشند بدون آنکه شیشه‌ای بین آنها باشد. نشانه‌گذاری الکترونیک ‌(Electronic Tagging)‌ به زندانبانان این امکان را می‌دهد که بدون داشتن حصار از محدوده تردد زندانیان محافظت کنند. این ابزارهای نشانه‌گذاری محکومان را کمتر آزار داده و باعث می‌شود که آنها از روحیه بهتری برخوردار شوند و در عین حال به دلیل زندانی بودن خود نیز بیندیشند. علاوه بر اینها زندانیان امکان فرار ندارند، چرا که در هر جایی که باشند به راحتی ردیابی می‌شود و اصولا اگر از محدوده مشخصی دورتر بروند نگهبانان را خود به‌خود از این کار آگاه ساخته‌اند. ‌ ‌

اولین نمونه عملی نشانه‌گذاری الکترونیکی برای زندانیان در سال 1999 در زندان مرکزی لندن بود. یکی از زندانیان که برای این کار انتخاب شده بود پس از 18ماه حبس قرار شد تا با همراه داشتن یک دستنبد الکترونیکی از 7 شب تا 7صبح در خانه بماند و بقیه روز را به کار مشغول باشد. او پس از 2‌‌ماه‌‌‌و‌نیم موفق به اخذ موافق دادگاه برای آزادی از زندان خانگی شد. پس از آن در ابتدای ماه 11 سال 1999 دولت انگلستان تصمیم گرفت 464/17 نفر از زندانیان را برای گذراندن تعطیلات سال نو در کنار خانواده موقتا آزاد کند، پس با بستن یک مچ‌بند الکترونیکی به آنها از مکان حضور لحظه به لحظه آنها آگاه بود و پس از 2ماه تنها یک نفر از آنها از به زندان بازنگشت چرا که در مسیر رسیدن به خانه در یک تصادف کشته شده بود. در دور بعد این رقم به 30هزار نفر رسید و بر‌اساس مطالعات 96درصد زندانیان به این امکان پاسخ مثبت دادند. از آن پس در دادگاه‌ها حکم حبس خانگی و محدودیت فاصله از مرکز پلیس به سرعت جای بسیاری از زندان‌ها را گرفت. زندان الکترونیکی همچنین به امور داخلی زندان نیز باز می‌گردد و این امکان را می‌دهد که امور داخلی زندان را با استفاده از نرم‌افزارها و سیستم‌ها جامع کنترل کنند. ‌ ‌

براساس تحقیقی که در سازمان زندان‌های آلمان انجام شده است زندانیان همراه با مجرمانی زندگی می‌کنند که اکثر آنها را کسی نمی‌شناسد و خانواده‌ای برای زندگی ندارند، در این تحقیق به این نکته اشاره شده است که باید زندانیان بر حسب نوع جرم تفکیک شوند. ‌ ‌علاوه بر اینها، بنابر یک سیاست که در تمام کشورها حاکم است، افزایش تعداد زندان‌ها را مقرون به صرفه و مفید نمی‌دانند، پس ترجیح می‌دهند به جای ساخت زندان‌های پرهزینه، از پابند و دست‌بندهای الکترونیکی استفاده کنند که هزینه‌ای بسیار اندک دارند اما کارکردشان بسیار بیشتر از زندان است. ‌ ‌

نوع کارکرد

ابزارهایی که برای این کار تهیه می‌شوند از آنجا که بیشتر جنبه سخت‌افزاری دارند، انواع و اشکال زیادی نیز خواهند داشت اما اکثر آنها بر پایه یک سیستم کلی طراحی می‌شود، یعنی یک ابزار همراه که می‌تواند یک مچ‌بند یا پابند باشد که دائم یک ارتباط رادیویی با یک سیستم کنترلی ‌(Device Monitoring)‌ دارد. در اکثر مواقع ممکن است این ابزار یک ابزار فرستنده باشد اما ممکن است به‌عنوان گیرنده هم استفاده شود و براساس پیام‌های ارسالی واکنش نشان دهد. این خاصیت کمک می‌کند تا این ابزار به‌عنوان یک آژیر نیز عمل کند و در هنگامی که زندانی قصد بازگشت نداشت با ارسال پیامی این دسنگاه مانند آژیر عمل کرده و مامورین را از حضور وی آگاه می‌کند. وضعیت این فرستنده‌ها از نظر شبکه می‌تواند به شبکه موبایل تشبیه شود. یعنی مچ بندها مانند تلفن همراه دائم در حرکت هستند اما ارتباط آنها با شبکه آنتن‌ها برقرار است. جالب است بدانید پلیس نیازی به احداث آنتن‌های جداگانه ندارد. چرا که می‌تواند از آنتن‌های موبایل و امثال آن برای کنترل این فرستنده‌ها استفاده کند. ‌ ‌

زندانی به وسعت یک چیپ‌ست

یکی از محققان دانشگاه هاروارد بیوچیپی را اختراع کرد که برای علامتگذاری جانداران به کار می‌رود. از این فناوری برخی کشورها در نشانه‌گذاری پرندگان مورد آزمایش استفاده کردند و سپس نوع دیگر آن برای نشانه‌گذاری زندانیان و نظامیان نیز استفاده شد. این چیپ‌ها که می‌توانند مانند مچ‌بندها عمل کنند و نیز در داخل بدن و یا زیر پوست کار گذاشته ‌شوند دارای ارزش‌های خاصی شده‌اند. گفته می‌شود برخی زندانیان خطرناک را در انگلستان با این چیپ ست‌ها نشانه‌گذاری می‌کنند تا در هر شرایطی قابل ردیابی باشند. برخی ارتش‌ها نیز نیروهای خود را با این روش نشانه‌گذاری می‌کنند تا در هر حالی از محل حضور آنها آگاهی داشته باشند. هم اکنون قانون به علت برخی صحبت‌ها درباره غیرانسانی بودن آن، اجازه استفاده از این ابزار برای همه را نمی‌دهد.

زندان الکترونیک ایرانی

زندان الکترونیک ایرانی به غیر از مواردی مانند ابزار کنترل خارج از زندان می‌تواند در بسیاری موارد با زندان‌های کشورهای پیشرفته برابری کند. نرم‌افزارهای جامعی که زیر سیستم‌هایی مانند سیستم کنترل حضور و کنترل ساعات را برعهده دارد، می‌تواند در بسیاری موارد افراد خاطی را در یک محیط شفاف به نظم وادار کند. در نمایشگاه قوه‌قضاییه در غرفه سازمان زندان‌های کرمانشاه مجموعه زندان الکترونیک به نمایش گذاشته شده بود که از جمله ویژگی‌های آن می‌توان به سیستم صدور کارت هوشمند برای هر مددجو و سیستم برنامه کاری برای تمام افراد و همچنین سیستم‌های حفاظتی و ارتباطی مانند مانیتورینگ و ویدئو مدار بسته اشاره کرد. در این سیستم حتی برای ملاقات‌کنندگان نیز طی مقرراتی کارت صادر گردیده و از تمامی افراد یک شناسنامه دیجیتال تهیه می‌شود. نرم‌افزارهای جامعه کنترل زندان‌های سراسر کشور نیز در حال پیاده‌سازی است که به گفته مسوولین اجرایی از تمام امکانات آن برای ایجاد فضای بهتر برای مددجو می‌توان بهره برد. ‌ ‌

منبع: بی‌بی‌سی، برگرفته از تحقیقات مرکز مطالعات سایبری پلیس لندن

سعید نوری آزاد

http://www.jamejamonline.ir/papertext.aspx?newsnum=100916687398