لباس قضات- محاسن و معایب

«جزییات طرح لباس مخصوص قضات در دفتر تشکیلات و برنامه‌ریزی قوه‌ی قضاییه به اتمام رسید و این طرح که شامل پنج مدل پیشنهادی برای قضات است جهت تکمیل و ارایه‌ی نهایی به رییس قوه‌ی قضاییه، هم اکنون در شورای معاونان در دست بررسی است.»

غلام‌علی صدقی، مدیر کل دفتر تشکیلات و برنامه‌ریزی قوه‌ی قضاییه، با بیان این مطلب درباره‌ی دلایل ارایه‌ی این طرح به خبرنگار حقوقی خبرگزاری دانشجویان ایران (ایسنا)، گفت: قضات در تمام دنیا و هم‌چنین صدر اسلام از جایگاه ویژه‌ای برخوردار بودند که این اهمیت به خاطر وظیفه‌ی سنگین و خطیری است که قضات برعهده دارند.

وی افزود: یکی از نوآوری‌های رییس قوه‌ی ....

قضاییه این بود که جایگاه واقعی قوه‌ی قضاییه و دیدگاه‌ها و آرمان‌هایی را که در ذهن فقها و حقوقدانان بود به منصه‌ی ظهور و به مرحله‌ی اجرا رساند، بحث طراحی لباس مخصوص قضات نیز یکی از این نوآوری‌هاست.

مدیر کل دفتر تشکیلات و برنامه‌ریزی قوه‌ی قضاییه، خاطر نشان کرد: در آداب قضا در اسلام و هم‌چنین حقوق قضایی دنیا، بر این موضوع تاکید می‌شود که ساختمان دادگستری باید رفیع‌ترین ساختمان شهر باشد که وقتی تظلم‌خواه وارد شهر می‌شود به عنوان اولین ساختمان، ساختمان عدلیه‌ی به چشمش بخورد و امیدواری و آرامش خاطر به مظلومان آن حوزه داده شود و حتی برای مجرمان نیز این ابهت و شکوه ساختمان جنبه‌ی پیش‌گیری خواهد داشت.

صدقی، لباس قضات را نیز دارای اهمیت به سزایی در راستای حفظ شان و جایگاه قضاوت و عدالت برشمرد و خاطرنشان کرد: لباس قضا باید نماد برجستگی باشد تا موجب امیدواری تظلم‌خواه و رعب مجرم شود.

وی با تاکید بر این‌که اجرای عدالت در درجه‌ی اول احتیاج به اقتدار قضایی دارد، گفت: لباس قضاوت نیز یکی از نمادهای اقتدار قضایی است و پیام تهیه طرح لباس مخصوص قضات این است که شکوه و عظمت عدالت را در جامعه نشان دهد و حتی معتقدم پرشکوه‌ترین ساختمان شهر نیز باید متعلق به عدلیه و دادگستری باشد چون عدالت عشق گمشده‌ی همه مردم است.

صدقی اظهار داشت: حسب دستور رییس قوه‌ی قضاییه به این نتیجه رسیدیم که لباس متحدالشکلی بر اساس رتبه‌ی قضایی طراحی کنیم. البته در قبل از انقلاب نیز این طرح در سطح مسوولان عالی قضایی وجود داشت و در بسیاری از کشورها نیز این مساله وجود دارد.
مدیر کل دفتر تشکیلات و برنامه‌ریزی قوه‌ی قضاییه، با تاکید بر این‌که این لباس فقط در حین کار قضایی توسط قضات استفاده می‌شود، عنوان کرد که مراحل اولیه‌ی این طرح تهیه شده است اما چون ذایقه‌های قضایی متفاوت است و قضات متنوعی در کل کشور داریم این طرح کارشناسی بیشتری می‌طلبد تا جامعیت خود را حفظ کند.

صدقی گفت: این طرح به احتمال زیاد با گذراندن مراحل نهایی تصویب، در هفته‌ی قوه‌ی قضاییه اجرایی خواهد شد.

به گفته‌ی مدیر کل دفتر تشکیلات و برنامه‌ریزی قوه‌ی قضاییه، این لباس به گونه‌ای طراحی خواهد شد که برای قضات روحانی و زن نیز قابلیت استفاده داشته باشد، هم‌چنین در این طرح قضات به چهار دسته دادسراها، دادگاه‌های بدوی، دادگاه‌های تجدیدنظر و دیوان عالی کشور تقسیم شده‌اند که برای هر دسته یک رنگ پیشنهاد شده است.

وی افزود: این امکان وجود داشت که مراجعان مشکلات خود را با اعضای اداری یا افرادی در میان بگذارند که خود را به عنوان قاضی معرفی کرده‌اند که در این صورت مراجعه کننده یا جواب درستی دریافت نمی‌کرد یا مورد سوءاستفاده قرار می‌گرفت که در صورت تصویب و اجرای این طرح، مراجعان، قضات را از سایر افراد تشخیص می‌دهند و امکان سوءاستفاده از جایگاه قضات، به حداقل می‌رسد.
-----------------------------------------------------
قاضی دیوان عالی کشور گفت: طرح متحدالشکل شدن لباس قضات موجب ابهت و عظمت قضات شده و میان آنها یکسانی ایجاد می‌کند لذا باید برای اجرای درست چنین طرحی بررسی تطبیقی کاملی بر روی کشورهایی که در این زمینه دارای سابقه هستند انجام شده و با توجه به تجارب آنها برنامه‌ریزی‌های جدید را انجام دهیم.

بهرام بهرامی در گفت‌وگو با خبرنگار حقوقی خبرگزاری دانشجویان ایران (ایسنا) در ارزیابی از طرح متحد الشکل شدن لباس قضات اظهار داشت: این مساله در حال حاضر به عنوان طرح مطرح است و هنوز مشخص نیست که این طرح جامه عمل بپوشد یا خیر؟ در نظام‌های قضایی کشور‌های مختلف سعی شده وجه تمایزی بین قضات و سایر اشخاص به ویژه در زمانی که در مقام قضاوت هستند، وجود داشته باشد و در این راستا لباس متحد الشکل مشخص شده است.

وی افزود: در گذشته در ایران قضات روحانی لباس خاصی در زمان قضاوت به تن می‌کردند، قبل از انقلاب نیز یونیفرم‌هایی برای قضاوت و وکلا وجود داشت که به طور کامل در همه جا رعایت نمی‌شد و بیشتر در محاکم کیفری استان نسبت به پوشیدن این لباس‌ها اقدام می‌کردند.
بهرامی اظهار داشت: این طرح موجب ابهت و عظمت قضات شده و میان آنها یکسانی ایجاد می‌کند از سوی دیگر هنگامی که ما سازمان‌های مختلف را بررسی کنیم متوجه می‌شویم که هر ارگانی یونیفرم و لباس مخصوص دارد. دستگاه قضایی نیز برای این‌که بتواند همانند یک ارگان به درستی عمل کند باید یونیفرم خاصی را برای همکاران قضایی مشخص کند.
وی معتقد است: برای اجرای درست این طرح باید بررسی تطبیقی کاملی بر روی کشورهای دیگر که در این زمینه دارای سابقه هستند انجام شده و با توجه به تجارب آنها برنامه‌ریزی‌هایی جدید را انجام دهیم. البته مشکل اصلی دستگاه قضایی ما مساله‌ی لباس قضات نیست. این گونه مسایل بحث حاشیه‌ای است. ما باید قبل از این‌که تغییرات شکلی را انجام دهیم مشکلات قوانین را برطرف کنیم، تا بتوانیم به نحو درستی مشکلات مردم را برطرف کنیم.
---------------------------------------------------
متحدالشکل شدن لباس قضات برای شناخت قضات در عرصه ملی و بین‌المللی مفید است

یکی از دادیاران دادسرای جنایی تهران نیز در این باره معتقد است: متحدالشکل شدن لباس قضات در راستای برطرف شدن اطاله‌ی دادرسی و رسیدگی به شکایات مردم کمکی نمی‌کند اما در جهت شناخت قضات در عرصه‌ی ملی و بین‌المللی مفید است.

رضوان‌فر در گفت‌وگو با ایسنا، اظهار داشت: لباس متحدالشکل برای قضات سایر کشورها هم وجود دارد. این لباس برای افراد مختلف در جریان محاکمه گوناگون است و طرفین دعوا با ورود به دادگاه و مشاهده‌ی لباس قضات به راحتی متوجه می‌شوند رییس دادگاه، منشی دادگاه، نماینده‌ی دادستان و سایر افراد حاضر در محاکمه چه سمتی دارند.

این دادیار دادسرای جنایی معتقد است: همان‌طور که نظام دادرسی کشور ما به شکلی درآمده که برای سایر کشورها قابل شناخته شدن است اگر بخواهیم از نظر ظواهر نیز از آنها تبعیت کنیم لباس متحدالشکل قضات کار درستی است. با این کار حداقل می‌توان هنگامی‌که نمایی از دادگاه‌های ایران در مجامع بین‌المللی نشان داده می‌شود قضات ایران با وجهه‌ی خاصی در ذهن افکار عمومی شناخته شوند.

رضوان‌فر همچنین اظهار داشت: هر طرحی که در کشور مطرح می‌شود در کنار تبعات مثبت تبعات منفی نیز به دنبال دارد مثلا در خصوص لباس نیروی انتظامی برخی از افراد این لباس را تهیه کرده و جهت اخاذی از مردم از آن استفاده می‌کنند، مطمئنا مشخص کردن لباس خاص برای قضات سبب ایجاد چنین سوءاستفاده‌هایی هم خواهد شد.

وی، نکته بارز این طرح را پذیرش یک نهاد و هیات در سطح بین‌المللی دانست و گفت: نظام دادرسی ایران به صورت دادسرا و دادگاه درآمده و در کشورها و نظام‌های حقوقی دیگر شناخته شده است؛ اگر ما بخواهیم از این نظام حقوقی تبعیت کنیم باید از سایر مسایل شکلی مانند پوشش قضات نیز تبعیت کنیم.

دادیار دادسرای جنایی تهران در پایان خاطر نشان کرد: مهم‌ترین مسایلی که برای دستگاه قضایی مهم است پرهیز از اطاله‌ی دادرسی، از بین بردن نهاد‌ها و واحد‌های مشابه و معارض و به کارگیری قضات با تجربه است و متحدالشکل شدن لباس جزو موارد حاشیه‌یی در دستگاه قضایی است.
--------------------------------------------------------
لزومی ندارد لباس خاص به قضات دادسرا اختصاص یابد

رضا صفرپور به خبرنگار ایسنا،گفت: با توجه به این‌که در اکثر کشور‌های دنیا قضات دارای لباس ویژه‌ای هستند و این مساله در طول تاریخ دادگستری‌های ایران نیز سابقه‌ی طولانی دارد، اجرای طرح متحدالشکل شدن لباس قضات طرح بسیار خوب و در عین حال ضروری است.

وی با بیان این که در گذشته قضات و وکلا لباس مخصوصی به تن می‌کردند که مدتی است این مساله به فراموشی سپرده شده است،خاطرنشان کرد: این طرح باید در دادگاه و دیوان عالی کشور اجرا شود و در مورد دادسراها با توجه به این‌که قضات آن قضات ایستاده هستند و کار تحقیق را بر عهده دارند و بیشتر کار آنها در خارج از محیط دادسرا صورت می گیرد لزومی ندارد که لباس مخصوصی به این قضات اختصاص یابد.

این قاضی دادگاه تجدید نظر اظهار داشت: قاضی بالاترین مقام در دستگاه قضایی و حافظ جان و مال مردم است به همین دلیل است که باید در جایگاه دادگاه از سایر حضار متمایز باشد و لباس ویژه بر تن داشته باشد البته نباید این لباس به شکلی باشد که به شخصیت قضات صدمه‌ای وارد آید. برای این امر لازم است که از قضات در خصوص فرم لباس نظر سنجی صورت گیرد و مشخص شود که قضات باید فقط در جایگاه دادگاه لباس را به تن کنند یا این که مانند افراد نظامی در همه شرایط با لباس فرم رفت و آمد کنند.
---------------------------------------------------------------
نظرسنجی از قضات قبل از تصویب نهایی طرح ضروری است

یک وکیل دادگستری نیز معتقد است طرح متحدالشکل شدن لباس قضات طرح بسیار خوبی است اما قوه‌ی قضاییه دارای مشکلات بسیاری است که بهتر است ابتدا در جهت برطرف کردن آنها اقدام کند.

احمد بشیری به خبرنگار ایسنا گفت: در اسلام قضات دارای لباس خاصی بودند تا از دیگران متمایز باشند،در دوره‌ی جدید نیز که از زمان داور شروع شد لباس مخصوصی همطراز با لباسی که قضات دادگاه‌ها و دادسراهای اروپا داشتند در ایران طراحی شد که پوشیدن این لباس در دادگاه‌ها برای قضات، مستشاران، نماینده‌ی دادستان و وکلایی که در دادگاه به دفاع می‌پرداختند اجباری بود.

وی افزود: بعد از سال ۱۳۵۷ که تشکیلات دستگاه قضایی تغییرات اساسی پیدا کرد موضوع لباس ویژه‌ی قضات و وکلا به فراموشی سپرده شد اما امروزه دوباره طرحی با این عنوان مطرح شده تا قضات همانند افراد سایر نهادها لباس مخصوص به خود داشته باشند و همیشه به تن کنند.

بشیری پیشنهاد داد که قبل از تصویب نهایی و اجرای این طرح، مسوولان ذیربط در راستای طراحی لباس قضات از خود آنها نظرسنجی کنند تا بعد از طراحی آن مشکلی در جهت اجرای آن ایجاد نشود.

این وکیل دادگستری خاطرنشان کرد: این طرح بسیار خوبی است اما دستگاه قضایی در حال حاضر مشکلات بسیاری دارد که باید ابتدا در جهت برطرف کردن آنها قدم بردارد و سپس به طرح‌هایی مانند لباس ویژه‌ی قضات رسیدگی کند.
------------------------------------------------
لباس خاص قضات باعث می‌شود عزت و جایگاه واقعی قاضی بیشتر نمود پیدا کند

مهدی‌قلی رضایی با ارائه پیشینه‌یی از این مساله در ایران و سایر کشورها، به ایسنا گفت: لباس قضات در گذشته در ایران بر اساس سلسله مراتب دادگاه‌ها در دیوان عالی کشور، و دیوان کیفر طراحی شده بود اما این مساله در مراتب پایین‌تر مانند دادسراها و دادگاه‌های بدوی وجود نداشت.

وی افزود: در سیستم محاکم اغلب کشورهای اروپایی نیز چه در آن قسمتی که قاضی نشسته حکم می‌کند و دادگاه تشکیل می‌شود و چه در سایر محاکم، قضات لباس مشخصی دارند اما دادسراها چون کار اجتماعی و تحقیقات اولیه را انجام می‌دهند اغلب لباش مشخصی ندارند.

این قاضی دادگاه خانواده همچنین اظهار داشت: سیستم کار در دادسرا به نحوی است که لباس نمی‌تواند کاربرد چندانی داشته باشد به خصوص در مواقعی که نماینده‌ی دادستان برای انجام تحقیقات در خارج از دادسرا به سر می‌برد در این موارد استفاده از لباس فرم تا حدی مشکل‌ساز است مگر این‌که لباس معرفی شده شرایطی داشته باشد که پوشیدن آن در بیرون از محل کار غیرمتعارف نباشد.

وی در ادامه افزود: یکی از آثار مثبت این طرح این است که ما بتوانیم قضات و جایگاه و شان آنها را به طرفین دعوا نشان دهیم، این مساله سبب می‌شود که عزت و جایگاه واقعی قاضی بیشتر نمود پیدا کند و عظمت و جایگاه خاصی که برای قاضی در نظر می‌گیریم بیشتر هویدا شود، از سوی دیگر مشخص شدن قضات بین مردم سبب ایجاد عزت و احترام برای خود آنها و قوه‌ی قضاییه می‌شود.

رضایی معتقد است در بسیاری از موارد قضات با لباس شخصی به راحتی می‌توانند بر کار اطرافیان نظارت داشته باشند و هنگامی که لباس معینی برای قضات تعیین شود قضات از برخی از این امتیازات محروم می‌شوند اما در مجموع آثار مثبت این طرح بیشتر از تبعات منفی آن است.

وی ابراز امیدواری کرد که در طرح پیش‌بینی شده لباسی تعیین شود که موجب زیر سوال رفتن شخصیت قضات اعم از روحانی و غیرروحانی نشود.